Balkanska Pompeja
- Više od četiri decenije traju arheološka istraživanja rimskog vojnog logora i glavnog grada antičke provincije Gornje Mezije, koje su Huni razorili kao što je lava iz Vezuva uništila čuveni grad kraj Napulja. Nažalost, iako se radi o nalazištu od izuzetnog značaja za našu i svetsku kulturnu baštinu, mnogo toga ni do danas nije istraženo
Kraj Dunava su se smenjivali brojni narodi, tu su ispisivali važne stranice istorije i nestajali u dubinama vremena. Ali, malo je prostora na kojima su se dešavali toliko burni događaji kao što je područje između Dunava i reke Mlave, na ataru današnjih sela Stari Kostolac i Drmno. Tri kilometara od grada Kostolca, desetak kilometara od Požarevca i devedestak kilometara jugoistočno od Beograda, nalaze se ostaci Viminacijuma, nekadašnjeg rimskog grada i vojnog logora. U blizini su i naselja Tračana, Kelta, Huna, Avara i Slovena, a istorija beleži i postojanje vizantijskog grada Veminakiona, srednjovekovnog Braničeva i mnoge druge naseobine koje i danas kriju plodne oranice ovog dela Srbije.
Prestonica Gornje Mezije
Arheolozi, geolozi, geofizičari, elektroinženjeri i drugi stručnjaci su u poslednje tri decenije prošloga veka otkrili više od trinaest hiljada nekropola i oko četrdest hiljada raznih predmeta. Mnogi od njih su izuzetni rariteti, od neprocenivog značaja za evropsku i svetku baštinu. Međutim, ni pljačkaši nisu sedeli skrštenih ruku, pa su i oni nalazili i odnosili brojne dragocenosti koje su, po pravilu, završile u privatnim zbirkama. Iako je Viminacijum pod zaštitom države od 1949. godine, a status izuzetnog kulturnog dobra ima od 1979. godine, još uvek nije valjano obezbeđen, niti se njegovim istorijskim vrednostima poklanja potrebna društvena pažnja. A mogao bi da bude biser naše ponude u inostranstvu, tim pre što desetine hiljada gostiju iz celog sveta obilazi znatno manje arheološke lokalitetete i daleko siromašnija nalazišta nego što je ovo.
Istorija beleži da su ovde, u predrimskom periodu, najpre živeli Tračani, da bi se kasnije izmešali sa Skordiscima. Nije tačno utvrđeno kada su legije Rimskog carstva došle na obale Dunava, ali se veruje da je to bilo u prvim decenijama 1. veka. Najpre su podigli vojni logor, a oko njega je ubrzo niklo veliko naselje koje postaje i glavni grad provincije Gornje Mezije. Viminacijum je bio grad sa 50 hiljada stanovnika i imao je veoma važnu vojnu i stratešku ulogu. Istovremeno, bio je i značajno trgovačko i proizvodno sedište, pa se ovuda odvijao i veoma živ saobraćaj. Grad je ležao na raskrsnici puteva koji su povezivali severni deo Balkanskog poluostrva sa ostalim delovima rimske imperije. Jedan smer je išao ka jugu, preko cele Gornje Mezije i dalje ka Makedoniji i Grčkoj. Drugi je dolazio iz Panonije i nastavljao duž Dunava sve do Crnog mora. Viminacijum je sa provincijom Dakijom bo povezan preko susednog logora Lederate, današnjim Ramom, dok je na zapad put vodio preko Marguma, Singidunuma do Sirmijuma. Kolika je bila važnost ovog grada govori i podatak da su ga posećivali i brojni rimski imperatori: Trajan, Hadrijan, Gordijan III, Filip Arabljanin, Trebonije Gal, Hostilijan, Dioklecijan, Konstantin Veliki, Konstancije I, Julijan i mnogi drugi.
Grad na ostrvu
Rimski Viminacijum je cvetao i širio se sve do najezde Huna, sredinom petog veka, kada je potpuno opljačkan i uništen. Tragičan događaj je opisan kao nalet lave iz Vezuva, pa su grad i logor nazvani Balkanska Pompeja. Vek i po kasnije dolaze i Avari, ali ni njihova najezda nije značila kraj istorije Viminacijuma. Vizantija prelazi u ofanzivu i oko 600. godine naše Ere okuplja romejsku vojsku i pobeđuje nomade, a car Justinijan podiže potpuno novi grad. Međutim, on nije bio obnovljen na mestu gde su ga podigli Rimljani, što se može zaključiti na osnovu podataka antičkog istoričara Teofila Simokate i najnovijih arheoloških istraživanja, već se nalazio na današnjim lokalitetima Todića crkva i Svetinja. U rimsko doba, grad se na severu oslanjao na rukavac Dunava, dok su bedemi sa zapadne strane dodirivali reku Mlavu.
Vizantijci su Viminacijum nazivali Veminakion, a njiihovi istoričari su ga pominjali kao ostrvo. U stvari, današnje staro korito reke Mlave predstavlja rukavac Dunava iz rimskog i ranovizantijskog perioda. Imajući u vidu da su novija istraživanja otkrila postojanje konstrukcija u današnjem starom koritu Mlave, baš na mestu gde je utvrđeno postojanje rukavca Dunava, najverovatnije je da će buduća arheološka iskopavanja pokazati da se na tom mestu nalazila luka. Osim toga, pouzdano se zna da je most povezivao levu i desnu obalu Mlave, a tome u prilog ide i današnji toponim mesta - Kameni brod. Istočno od mosta, na desnoj obali, vidljivi su tragovi starog puta koji je vodio u naselje, pa se na osnovu toga može pretpostaviti da je prostor ispod severnog bedema grada i vojnog logora, poznat kao Obreševa bara, bio pristanište za brodove u rimsko doba.
O srednjovekovnom gradu se malo zna i tek će buduća istraživanja odgovoriti na brojna pitanja. Bugarski istoričari smatraju da je u to doba bio bugarsko utvrđeno uporište, poznato pod imenom Braničevo, dok drugi tvrde da je bio slovenska naseobina. Međutim, izvesno je da je tada postojala Braničevska eparhihja i da su i Rim i Carigrad dugo pokušavali da obnove hrišćanstvo na Dunavu, naročito u 9. veku. Bilo kako bilo, Braničevo je bilo siromašno mesto koje putopisci u 11. i 12. veku nazivaju Brundisijum ili Brandiz, a kasnije Viminalum i Hostelac.
Ugledni svetski putnik iz Padove, grof Luiđi Fernand Marsilji, ostavio je dragoceno svedočanstvo o izgledu Viminacijuma krajem 17. veka. On je skicirao dve celine razdvojene rekom Mlavom – jednu na desnoj obali, koju naziva Breninkolac, a drugu na levoj obali i obeležava je kao Kastolac. Naravno, i tu ima dosta nedoumica, a one će ostati sve dok iz oranica ne izroni ceo Viminacijum, njegovi trgovi, hramovi, pozorišta, hipodrom, ulice, četvrti i logor, i postanu važan deo svetske i naše kulturne baštine.
Smeštaj
U Kostolcu se nalazi samo jedan hotel, i to u Trudbeničkoj ulici bez broja. Hotel Kostolac je kategorisan sa dve zvezdice i ima dva apartmana, jednokrevetne, dvokretene i trokrevetne sobe. Međutim, nešto konforniji smeštaj se može naći u Požarevcu, u hotelu Dunav, u samom centru grada, u Lenjinovoj ulici. Kategorisan je sa tri zvezdice i ima nešto raznovrsniju i kvalitetniju uslugu.
Ostavite svoj komentar